Groenlo: De oude Sint Calixtuskerk
Hier geen metseltekens in de gewone zin van het woord maar schedels als een teken.
In 785 ging de Saksische vorst Widukind over tot het christendom. Dat maakte de weg vrij voor de vanuit Münster opererende Liudger om het gebied van de nederzetting Grunloh te kerstenen. Vermoedelijk is er toen al een kerkje gebouwd op de plaats van een heidens heiligdom. In 1016 werd Groenlo de hoofdkerk van de wijde omgeving en in die tijd moet er een stenen kerkje zijn gebouwd.
De Groenlose kerk is vernoemd naar paus Calixtus I, overleden in 222, die vereerd werd als martelaar.
In de middeleeuwen beleefde Groenlo een periode van welstand en in 1234 werd de Calixtuskerk opnieuw in tufsteen opgetrokken. In 1371 werd de kerk verrijkt met een toren. Eind vijftiende eeuw is het geheel in gotische stijl verbouwd en uitgebreid tot de kerk zoals zij er nu uitziet.
Na de verovering van Groenlo in 1627 door Frederik Hendrik ging de Calixtuskerk over naar de reformatie, maar het ‘oude geloof’ is door inspanning van de Duitse kloostergemeenschap Zwillbrock nooit geheel verdwenen. De gemeente Groenlo liet in 1699 nog welwillend een pastoor toe, die kerk hield in het ‘pannenhuys’ even buiten de stad. Voor de katholieken werd in 1748 binnen de grachtengordel de Nieuwe Calixtuskerk gebouwd.
De spitse toren van de ‘oude Calixtus’ brandde in 1836 af. Daarvoor kwam in de plaats de huidige lantaarnvormige bekroning. (bron o.a.: www.oudegeldersekerken.nl)
Tijdens de restauratie in 1952/1953 zijn nog resten zijn gevonden van een oude heidense offerplaats. Eind 2005 werd begonnen met een omvangrijke restauratie en revitalisatie van de Oude Calixtuskerk. Op 7 december 2007 vond de feestelijke heropening plaats van deze prachtig gerestaureerde kerk.
Opvallend is naast de ingang een nis (voor een heiligenbeeldje) met daar omheen gerangschikt 3 schedels. Deze schedels kwamen tijdens de renovatie weer tevoorschijn.
Zie foto's hieronder.
Ingemetselde schedels
Oude Calixtuskerk Groenlo
De schedels zijn mogelijk al in de tufstenen kerk ingemetseld en kunnen hebben gediend als een Memento mori (gedenk te sterven, oftewel: realiseer je dat het leven eindig is). Ze zijn eeuwen aan het oog onttrokken geweest.
Maar als ze zich al in de Romaanse kerk bevonden van de 13e eeuw, zou je ook nog kunnen denken aan een restant van voorouderverering.
In de muur ingemetselde schedels als memento mori
____________________________________________________________________________
Groesbeek: Dorpskerk met toren
De kerk van Groesbeek is 15e eeuws en al de vierde kerk op die plaats. De toren zou al ouder zijn en uit het eind van de 14e eeuw stammen.
We zien net boven de waterlijst een ruitfiguur. Net onder de lijst zijn restanten van wat mogelijk ook ruiten waren of hadden moeten worden.
Bouwen is een proces. Het kan zijn dat de beslissing om de volgende trans aan te vangen het metselen van een paar ruitvormige tekens of harten heeft doorkruist.
Want ook al lijkt er vlak onder de waterlijst sprake van later herstel-
En voor een hart lijkt me de datering te vroeg te vallen. Spitspuntige harten zie je pas na 1450.
Dorpskerk met toren uit eind 14e eeuw
Detail zuidzijde toren 14e eeuw
Het vierde kerkgebouw, dus het huidige in 1954 gerestaureerde bouwwerk, werd aanzienlijk groter dan haar voorgangsters. Aangenomen wordt, dat het in de veertiende eeuw werd gebouwd.
De archeologische rapportage (op basis van onderzoek in 1946 en 1954) zegt 'koor gebouwd 2e helft 14e eeuw, in gebruik tot begin 15e eeuw'.
Fragmenten van een in zandsteen uitgevoerd altaar werden bij de restauratie aangetroffen, evenals een Romaanse piscine, die achter een dichtgemetselde nis werd aangetroffen. Deze piscine is bij de restauratie in haar oude toestand hersteld.
Het huidige, dus vierde kerkgebouw, werd in de oorlog ernstig beschadigd door een granaatinslag. Onder de kap was een groot stuk muur vernield en de bovenzijde van een der steunberen weggeslagen, terwijI de kap ontzet was en de vier ramen verbrijzeld.
In 1798 had zich ook een ramp voorgedaan, waarbij het middenschip werd weggeslagen. Het koor kwam toen los te staan van de toren. De grond tussen beide werd -
Met behulp van subsidies van rijk en gemeente en met geld verkregen door opbouwacties werd in 1954 de kerk herbouwd. Daarbij werd het middenschip, dat in 1798 werd vernietigd, weer in ere hersteld. De muren van koor en toren zijn ontpleisterd, het lage plafond is verwijderd, zodat de machtige kinderbalken te voorschijn zijn gekomen. De Gotische ramen zijn in volle hoogte hersteld.
In de 15e eeuw werd de toren gebouwd en het schip verlengd, en vervolgens kreeg je nog de afsluitende fase, waarin (ook nog) in de 15e eeuw het schip in Gotische stijl werd herbouwd. De huidige torenspits hoort bij deze fase.
De trap in de 1.47 meter dikke 15e eeuwse toren is ook gerestaureerd. De hoofdingang van de kerk is weer onder de toren aangebracht, waarmee de toestand van vroeger is hersteld.
(bron o.a.: http://www.pkn-
Dorpskerk van de zuidzijde gezien
Aanzicht van de kerk te Groesbeek
