Rond 1069 is er sprake van een kerkje dat de Benedictijnen in Diessen hadden. De horige boeren moesten bijenwas leveren om kaarsen voor de kapel te maken.
In 1231 ontstaat een conflict tussen de Abdij van Echternach en de Norbertijnen van Tongerloo. Deze Norbertijnen deden al veel voor de ontwikkeling van het platteland. Uitkomst van het conflict is dat de Norbertijnen de kapel van Diessen in leen krijgen. In de eeuw daarna blijft het af en toe problematisch tussen Echternach en de Norbertijnse witheren, maar de belening blijft voortduren.
Bouw van kerk en toren
Rond 1300 wordt met de bouw van een grotere kerk begonnen. Of Echternach daarin meefinanciert kan ik uit de paar bronnen, die ik gezien heb, niet opmaken.
Er zetelde een rentmeester van de abdij in Diessen. Diessen was zetel van een cijnskring (grondbelastingen t.b.v. de kerk!) en bezat een laatbank (= rechtbank). Deze vergaderde op St Denijsdag; 9 oktober.
In de 13e eeuw is sprake van de heerlijkheid Hilvarenbeek, voor de helft in bezit van de Hertog van Brabant, voor de andere helft in bezit van de Bisschop van Luik.
In Diessen staat een schitterende toren met kerk uit de latere middeleeuwen: de St. Willibrorduskerk. Op toren en kerk zijn diverse metseltekens aangebracht.
Het oudste deel van de kerk, het priesterkoor dateert van omstreeks eind 1300. De kerk is gebouwd volgens de Heilige Linie, een denkbeeldige lijn door het midden van het schip en het priesterkoor getrokken van oost naar west.
Mogelijk is in 1450 het kerkgebouw, door het huidige vervangen, de toren stamt van ruim een halve eeuw later. Het kerkgebouw is in de 15e eeuw al een beukige kerk van vier traveeën met een lager en smaller oost koor, een koortravee lang en driezijdig gesloten.
In deze periode is ook de sacristie gebouwd aan de zuidzijde. In het begin van het tweede kwartaal van de 16e eeuw is de toren gebouwd en het schip uitgebreid met een travee, te zien aan de bouwnaad in de west muur.
Herkomst metseltekens
De metseltekens verschijn dus pas in het verdere verloop van het bouwproces.
Er zijn dus verschillende instanties, die mogelijk opdracht hebben gegeven tot plaatsing van een logo/teken op de kerkmuur of torenmuur.
Dat kunnen zijn:
- De hertog van Brabant en de bisschop van Luik en de leenmannen, die in hun naam handelen.
- De instelling van een rechtbank t.b.v. het afkondigen van keuren, bannen en vonnissen.
- De geestelijke overheden en betrokkenen: de abdij van Echternach/de abdij van Tongeren en alweer de bisschop van Luik
- Huwelijksvoltrekkingen in de open lucht voor de toren.
- De geldschieters.
- Een algemeen gevoelde angst om onheil (blikseminslag/instorting etc.) te voorkomen of omgekeerd het goede aan te trekken.
De tekens op de foto hierboven zijn mogelijk een verwijzing naar Willibrord of naar een van de abdijen, maar daar kan ik nog niets zinnigs over zeggen. Hier lijkt door de dubbele lijnen toch wel echt een Andreaskruis bedoeld.
Hartsymbool met punt
Het calvariekruis met daaronder een hart (op de foto hieronder) is wel duidelijk een kerkelijk symbool, dat of de liefde voor het kruis wil uitdrukken of de weergave van het heilig hart van Christus. Dat een hart zo wordt afgebeeld gebeurt pas na 1500. Tot die tijd heeft het hart nog geen scherpe punt.
Bovenste tekens op de noordmuur toren
Het teken rechtsboven op de westmuur van de toren is enigszins verminkt en lijkt te bestaan uit 3 aan elkaar gekoppelde ruiten.
Links boven: op de zuidmuur van de toren zien wij dan nog een ruit.
Rechts boven: op de zuidelijke dwarsbeuk treffen we dan het bekende maalkruis aan.
Aan de metseltekens is nog goed te zien dat het grote kerkraam er later is ingezet. Maalkruis en ruit-
Net links van de linker steunbeer is nog een ruit-
Ruit en maalkruis naast elkaar op noorder kerkmuur
_____________________________________________________________________________
Goirle: Kerk
Maalkruisen aan weerszijden van de ingang onder de toren.
Een waarschuwing aan geesten en demonen om weg te blijven van dit Godshuis.
En dan nog, zomaar ergens verdwaald lijkt het, een ruit-
Kerk Goirle
Maalkruisen naast de ingang van de toren
_______________________________________________________________________
Sprang-
Dit teken aan de Nederlands Hervormde Kerk in Sprang-
Het bevindt zich op de voorzijde van de linker dwarsbeuk, op de foto net achter de boom.
De St. Willibrord-
Links: metseltekens op de toren van de noordmuur
Rechts: detail van de metseltekens
Diessen (N-
Een dorp waar Willibrord rondliep
Diessen is een dorpje in de buurt van Hilvarenbeek. Maar de geschiedenis gaat nog veel verder terug. Uit opgravingen blijkt er al bewoning in 700 v. Chr.
In het jaar 370 woedde er een veldslag tussen Romeinen en Saksen, die door de Saksen verloren zou zijn, althans volgens de geschiedschrijver Ammianus Marcellinus. Hij spreekt van; Saxones caesi Deusone in regio Francorum.
Daarna wordt Diessen genoemd in een oorkonde uit 712-
Muurteken (westzijde steunbeer toren) in detail
Ruit-
Maalkruis op de zuidvleugel van de kerk