Rijnsburg (ZH): Toren
De tufstenen Romaanse toren uit de 12e eeuw is het enige wat nog feitelijk rest van de vroegere abdijkerk van Rijnsburg, behorende bij het nonnenklooster dat er in 1133 gesticht werd op van ouds grafelijke gronden door gravin Petronella. (Zij was weduwe van graaf Floris de Vette, de zoon van Graaf Dirk V.)
Dit was een kerk met 2 torens waarvan alleen de zuidwestelijke toren nu nog is blijven staan.
In 1830 kreeg de toren haar achtkantige bakstenen spits. De huidige kerk stamt van vlak na de reformatie: ca 1580. Deze werd vergroot in 1633.
In de bewaarde annalen van de abdij staat, dat het ‘templum in Rinsburg’ (er is dan kennelijk maar één kerk in Rijnsburg) in 1183 door den Utrechtse bisschop Boudewijn van Holland werd gewijd.
Er is ook sprake van dat er al in 978 door graaf Dirk II, na een overwinning op de Friezen, een Laurentiuskapel gebouwd zou zijn in Rijnsburg. Mogelijk heeft gravin Petronella, die de stichteres van het nonnenklooster was, de Abdijkerk gebouwd op de plek van deze Laurentiuskapel.
Toren met 2 kruistekens van brede en smalle blokken
Op de zuidzijde (zie foto's boven en onder) zijn in het tufstenen metselwerk twee rechtstaande kruisen te zien. Gevormd uit rode baksteen en tufsteen en netjes ingepast in het metselverband.
Dit is opmerkelijk, aangezien we aan tufstenen kerken doorgaans geen speciale tekens aantreffen en ook zeker niet zo vroeg in onze geschiedenis van kerkenbouw.
Of dit hier ook het geval is? Het is wel erg vreemd dat de horizontale balk van het kruis langer is dan de vertikale. Je gaat dan toch naar andere betekenissen op zoek. Gedenkstenen voor personen? Een vlag van het bouwgilde of de vlag van Engeland? Maar waarom twee?
Het is wel erg vreemd dat de horizontale balk van het kruis langer is dan de vertikale. Je gaat dan toch naar andere betekenissen op zoek. Gedenkstenen voor personen? Een vlag van het bouwgilde of de vlag van Engeland? Maar waarom twee?
Het is plausibel dat deze kruisen gemetseld zijn tijdens de bouw van de toren (12e eeuw). Want na de verwoesting van de abdij en wederopbouw zal een protestantse kerkeraad geen wijdingskruisen of Engelse vlagtekens op een oude toren aanbrengen.
Een rechtopstaand kruis kan worden gezien als een wijdingskruis. Een dergelijk kruis zien we wel vaak in katholieke kerken in diverse vormen en gedaanten en heeft heeft de betekenis dat het gebouw (of voorwerp) aan God gewijd is en door de wijding een grote mate van heiligheid heeft verkregen. In feite moet ook dit kruis voor de gelovigen hierdoor een sterke kwaadwerende betekenis hebben gehad.
Of dit hier ook het geval is?
Toren met detail van de 2 kruistekens
Toren met kruisteken van baksteen in tufsteen
Het plaatst deze kruisen hoe-
Als we zo vroeg in de geschiedenis (12e eeuw) al kwaadwerende tekens vinden, is er nog geen algemene conventie over hoe de vorm van deze tekens hoort te zijn.
De Adijkerk werd verwoest door oorlogsgeweld in de strijd om Leiden in 1573. Na afbraak werden schepen vol puin en tufsteen verkocht voor de bouw van een sluis in Gouda. Op één toren na is de afbraak van het abdijcomplex volledig geweest. Er is in de bodem zelfs geen spoor meer teruggevonden van de tweede toren.
Een reconstructie van contouren van de plattegrond van de Adijkerk is aangebracht bovengronds. We zien dat de huidige kerk slechts een deel van het oppervlakte inneemt van de oude kerk. Zie foto links.
Plattegrond van Abdijkerk
In de Rijnsburgse abdij lagen o.a. begraven een aantal van de graven van Holland van het zogeheten 'Hollandse huis' te weten: Willem 1, Floris IV, Floris V en Jan I. Dit vermeldt althans de gedenksteen bij de kerk. Hun gebeente is echter nooit meer met zekerheid teruggevonden.
Impressie voormalige Abdijkerk
Op de linker foto nog onduidelijk, maar op de foto rechts zijn de 2 harten beter te zien aan weerszijden van het bovenste centrale raam.
IJsseldijk 252
Detail IJsseldijk 252
Toren zuidzijde
____________________________________________________________________________
Ouderkerk aan de IJssel: IJsseldijk 252